مرکز داده یا دیتاسنتر? چیست؟+ انواع مرکز داده به همراه مزایای آن

تعریف مرکز داده یا دیتاسنتر به زبان ساده

مرکز داده یا دیتاسنتر تأسیساتی است که خدمات عملیات فاوا، تجهیزات ذخیره‌سازی، پردازش، انتشار داده، همچنین نرم‌افزارهای کاربردی هر سازمان را متمرکز می‌کند.

چون مرکز داده خانهٔ مهم‌ترین و اختصاصی‌ترین دارایی‌های سازمان‌ها است، پیوستگی و بی‌وقفه‌بودن عملیات روزانهٔ آن بسیار اهمیت دارد.از این‌رو امنیت و اطمینان‌پذیری (Reliability) برای مرکز داده یا دیتاسنتر و برای اطلاعات آن از اولویت‌های اصلی هر سازمان است.

مراکزداده را پیش‌تر زیرساخت فیزیکی محدود می‌کرد؛ اما پدیدآمدن ابر عمومی (Public Cloud) این وضعیت را تغییر داده است.

مگر وقتی محدودیت‌های قانونی اجبار کند که از مرکزدادهٔ محلی بدون اتصال به اینترنت استفاده بشود، امروزه بیشتر زیرساخت‌های مدرن مرکز داده از سرورهای فیزیکیِ محلی به زیرساخت‌های مجازی تبدیل شده‌اند.زیرساخت مجازی از نرم‌افزارها و از بار کاری (Workload) در محیط‌های چند ابری پشتیبانی می‌کند.

انواع مرکز داده

مرکز داده یا دیتاسنتر از یک دیدگاه کلی دو نوع است:

مرکز داده اینترنتی (Internet Facing).
مرکزداده شرکتی (Enterprise).

مرکز داده اینترنتی را با نام مرکز داده خارجی (External Data Centre) نیز می‌شناسند.

این دیتاسنتر ها معمولاً از نرم‌افزارهای کمتری پشتیبانی می‌کنند؛ اما کاربران بیشتری به آن‌ها دسترسی دارند.

مراکزدادهٔ شرکتی یا داخلی برعکس هستند. یعنی کاربران کمتری دارند؛ اما از نرم‌افزارهای بیشتری پشتیبانی می‌کنند.

مزایای احداث مرکز داده یا دیتاسنتر در سازمان

مرکزداده بخش جدایی‌ناپذیر هر شرکت است که آن را برای پشتیبانی از نرم‌افزارهای کسب‌وکار و فراهم‌کردن چنین خدماتی طراحی کرده‌اند:

ذخیره، مدیریت، پشتیبان‌گیری و بهبود دادن داده (‍Data)
اجراکردن برنامه‌های کاربردی مانند ایمیل
پشتیبانی‌کردن از تراکنش‌های پرحجم تجارت الکترونیک
تغذیه‌کردن جوامع بازی آنلاین
کارکردن با بزرگ‌داده (Big Data)، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی (AI)

شاکله اصلی دیتاسنتر را چه چیزهایی تشکیل می دهد؟

معماری و تجهیزات مراکزداده ممکن است بسیار متفاوت باشد. برای نمونه دیتاسنتری که آن را برای یکی از ارائه‌دهندگان سرویس ابر مانند آمازون ساخته باشند، ضرورت تأسیساتش برای زیرساخت و نیازهای امنیتی با مرکزدادهٔ کاملاً خصوصی به‌کلی فرق دارد. مانند تأسیسات بخشی از دولت که می‌خواهد دادهٔ امنیتیِ طبقه‌بندی‌شده در آن نگه دارد.

عملکرد کارآمد دیتاسنتر از سرمایه‌گذاریِ متعادل روی تأسیسات و تجهیزات درون آن به دست می‌آید. افزون بر این چون مراکزداده اغلب برنامه‌های ضروری و دادهٔ سازمان‌ها را در خود جا می‌دهند، ضرورت دارد که هم تأسیسات و هم تجهیزات از آسیب نفوذگران فیزیکی و مهاجمان سایبری در امان باشد.

شاکله اصلی دیتاسنتر

تأسیسات
اجزای اصلی
زیرساخت پشتیبانی
کارکنان عملیات

اجزای پشتیبانی از زیرساخت دیتاسنتر عبارت‌اند از:

UPS
کنترل محیطی
ابزار امنیت فیزیکی

مرکز داده مدرن چگونه است؟

مرکز داده یا دیتاسنتر مدرن امروزی بسیار متفاوت‌تر از چندی پیش است. زیرساخت آن از سرورهای فیزیکی سنتی به شبکهٔ مجازی تغییر کرده است. این شبکهٔ مجازی از برنامه‌های کاربردی و بار کاریِ (Workload) همهٔ مجموعهٔ زیرساخت فیزیکی، در درون محیط چند ابری پشتیبانی می‌کند.

امروزه داده (Data) و اتصال داده را میان چندین تأسیسات مرکزداده و لبه (Edge) و ابرهای عمومی و خصوصی ایجاد می‌کنند. مرکزداده می‌باید بتواند میان این چند جا ارتباط برقرار کند؛

چه در داخل مکان خودش و چه در محیط ابری. ابر عمومی نیز خود مجموعه‌ای از مراکزداده است. هنگامی که نرم‌افزاری از میزبانی ابر بهره می‌برد، در واقع دارد از چند دیتاسنتر استفاده می‌کند که آن ابر را ارائه می‌‌دهند.

چرا دیتاسنتر برای کسب‌وکار مهم است؟

در دنیای شرکت‌های فاوا، دیتاسنتر ها طراحی شدند تا از برنامه‌های کاربردی و فعالیت‌های تجاری پشتیبانی کنند؛ شامل:

ایمیل و اشتراک‌گذاری فایل
برنامه‌های مولّد (Productivity Applications)
مدیریت روابط با مشتری (CRM)
برنامه‌ریزی برای منابع سازمانی (ERP) و پایگاه داده
کلان‌داده (Big data)، هوش مصنوعی (AI)، یادگیری ماشین
دسکتاپ مجازی، ارتباطات، خدمات مشارکتی

اجزای اصلی مرکز داده را چه بخش هایی تشکیل می دهد؟

از روتر، سوئیچ، فایروال، سیستم ذخیره‌سازی، سرور، کنترل‌کنندهٔ ارائهٔ برنامه، همگی در طراحی مرکز داده استفاده می‌شود. به‌دلیل اینکه ذخیره‌سازی و مدیریت‌کردنِ برنامه‌های کسب‌وکار و دادهٔ (Data) مهم بر عهدهٔ همین اجزاء است، توجه به امنیت (Security) مرکزداده در طراحی آن بسیار اهمیت دارد.

اجزای پیش‌گفته کارهای زیر را برای تأسیسات مهیا می‌کنند:

زیرساخت شبکه: اتصال سرورهای فیزیکی و مجازی، سرویس‌های مرکز داده، ذخیرهٔ اطلاعات، اتصال خارجی به مکان کاربر نهایی
زیرساخت ذخیره‌سازی: «داده (Data) سوخت دیتاسنتر مدرن است.» این کالای ارزشمند را سیستم‌های ذخیره‌سازی نگهداری می‌کنند.
منابع پردازشی: «نرم‌افزارهای کاربردی موتور مرکز داده هستند.» پردازش، حافظه، ذخیرهٔ داخلی، اتصال شبکه همگی ابزار اجراکنندهٔ نرم‌افزارها هستند. این‌ها را سرورها فراهم می‌کنند.

مرکز داده چگونه کار می‌کند؟

حفاظت از عملکرد و یکپارچگی اجزای اصلی تأسیسات، معمولاً کار سرویس‌های مرکز داده است.

نرم‌افزارهای امنیت شبکه: که شامل دیوار آتش (Firewall) و حفاظت از مرکز داده هستند.
اطمینان از عملکرد نرم‌افزار: برای حفظ‌کردنِ عملکرد نرم‌افزارها، این سازوکارها با بهره‌گرفتن از بازخورد خودکار و با تعدیل‌کردن بار (Load)، انعطاف‌پذیری (Resiliency) و پایایی (Availability) برای سیستم فراهم می‌کنند.

استاندارد زیرساخت مرکز داده به چه صورت است؟

برای طراحی و زیرساخت مراکز داده، «ANSI/TIA-942» استاندارد فراگیر است. این استاندارد گواهی‌نامه‌اش را با توجه به انطباق‌داشتنِ تأسیسات با یکی از چهار کلاسِ (Tier) تعریف‌شده صادر می‌کند. مراکزداده با این چهار کلاس از نظر افزونگی (Redundancy) و تحمل خطا (Fault Tolerance) رتبه‌بندی می‌شوند.

کلاس ۱: امکاناتش برای زیرساخت پایهٔ تأسیسات کمینه است. ایمنی مرکزدادهٔ کلاس ۱ در برابر حوادث فیزیکی کم است. اجزای تک‌ظرفیتی دارد. افزونگی برای مسیر برق ندارد.
کلاس ۲: ظرفیت افزونه برای اجزای تأسیسات دارد؛ ولی کم است. چنین مرکزداده‌ای معمولاً در برابر حوادث فیزیکی از محافظت بهتری برخوردار است. افزونگی برای مسیر برق ندارد.
کلاس ۳: نگهداری و تعمیر تأسیسات را می‌توان بدون خاموش‌کردن آن انجام داد. چنین مرکز داده‌ای به‌‌شکل مجازی تقریبا از همهٔ حوادث فیزیکی محافظت می‌شود. ظرفیت افزونه برای همهٔ اجزا دارد. از چند مسیر توزیع برق جداگانه برخوردار است. هر جزء را می‌توان حذف یا جایگزین کرد؛ بدون اینکه در دسترسی کاربر نهایی اختلال ایجاد شود.
کلاس ۴: زیرساخت تأسیسات از تحمل خطا برخوردار است. چنین مرکزداده‌ای بهترین میزان تحمل خطا و افزونگی را دارد. همهٔ اجزا ظرفیت افزونه دارند. چندین مسیر توزیع برق جداگانه دارد. نگهداری و تعمیر تأسیسات را می‌توان بدون خاموش‌کردن آن انجام داد. چنانچه در هر نقطه از سیستم خطایی رخ بدهد، تأسیسات دچار ازکارافتادن (Downtime) نخواهد شد.

مطالب پیشنهادی برای مطالعه:

1-چرا باید از خدمات طراحی، زیرساخت و اجرای مرکزداده آدفا استفاده نماییم؟

2-پیش ممیزی و ممیزی دیتاسنتر به سازمان ما چه کمکی می کند؟

3-ضرورت استفاده از خدمات رایانش ابری

4- چرا باید به سمت رایانش ابری کوچ نماییم؟